Khi tiếng Nhật vượt ra ngoài biên giới quốc gia

Không còn chỉ là ngôn ngữ nội địa, tiếng Nhật ngày nay đang trở thành một hiện tượng toàn cầu. Với hơn 128 triệu người bản ngữ và hàng triệu người học tại hơn 100 quốc gia, tiếng Nhật đang khẳng định vị thế là một trong những ngôn ngữ có ảnh hưởng sâu rộng nhất châu Á. Nhưng song hành với sức hút ấy, người học và cả hệ thống giáo dục toàn cầu đang đối diện với nhiều thách thức trong việc tiếp cận và duy trì ngôn ngữ này một cách hiệu quả trong thời đại số hóa và toàn cầu hóa.

Sức hấp dẫn của tiếng Nhật đến từ đâu?

Quyền lực mềm của văn hóa Nhật Bản

Khác với tiếng Anh mang tính thương mại, tiếng Nhật đi vào thế giới bằng con đường văn hóa. Những thập niên gần đây, làn sóng Hallyu của Hàn Quốc dâng cao, nhưng văn hóa Nhật Bản vẫn giữ vững chỗ đứng riêng biệt nhờ sự phong phú và chiều sâu đặc sắc.

Anime, manga, J-pop, ẩm thực Nhật, nghệ thuật trà đạo, thư pháp, văn học – tất cả tạo thành một hệ sinh thái văn hóa đặc biệt, kích thích sự tò mò và say mê từ giới trẻ toàn cầu. Ngôn ngữ Nhật trở thành “chìa khóa” để mở cánh cửa đó.

“Tôi bắt đầu học tiếng Nhật chỉ vì mê Naruto và Ghibli, nhưng giờ đây, tôi đang viết khóa luận về văn học hiện đại Nhật Bản” – Lê Quang Duy (Sinh viên năm cuối, Trường ĐH KHXH&NV TP.HCM) cho biết.

Sức hấp dẫn của tiếng Nhật trong thời đại

Cơ hội nghề nghiệp rộng mở

Bên cạnh yếu tố văn hóa, tiếng Nhật còn được xem là “tấm vé vàng” cho nhiều người trẻ muốn làm việc trong các tập đoàn lớn của Nhật hoặc tại các công ty Nhật ở nước ngoài. Theo thống kê của Tổ chức Xúc tiến Ngoại thương Nhật Bản (JETRO), có hơn 2.000 công ty Nhật đang hoạt động tại Việt Nam, kéo theo nhu cầu nhân lực biết tiếng Nhật tăng mạnh.

Mức lương cho người thành thạo tiếng Nhật cũng cao hơn trung bình 30–50% so với mặt bằng chung, đặc biệt ở các ngành như kỹ sư, công nghệ thông tin, phiên dịch – biên dịch, thương mại quốc tế.

Sự tăng trưởng của người học tiếng Nhật trên toàn cầu

Tính đến báo cáo gần đây nhất của Quỹ Giao lưu Quốc tế Nhật Bản (Japan Foundation), số lượng người học tiếng Nhật trên toàn cầu đã vượt qua con số 3,8 triệu. Việt Nam nằm trong top 3 quốc gia có số người học tiếng Nhật nhiều nhất, chỉ sau Trung Quốc và Indonesia.

Đáng chú ý, trong 10 năm qua, Việt Nam có tốc độ tăng trưởng người học tiếng Nhật thuộc hàng cao nhất khu vực Đông Nam Á. Lý do không chỉ nằm ở văn hóa, mà còn do xu hướng du học và xuất khẩu lao động sang Nhật Bản.

“Chúng tôi ghi nhận mỗi năm có khoảng 70.000 – 90.000 người Việt sang Nhật làm việc. Trong đó, tỷ lệ biết tiếng Nhật ở mức N4 trở lên đang dần cải thiện.” – Đại diện Bộ LĐ-TB&XH cho biết.

Nhưng học tiếng Nhật không dễ dàng

Một ngôn ngữ “đẹp mà khó”

Tiếng Nhật không giống tiếng Anh hay các ngôn ngữ phổ biến khác. Nó sở hữu 3 hệ chữ (Hiragana, Katakana và Kanji), hệ thống kính ngữ phức tạp và cách diễn đạt mang nặng yếu tố văn hóa – ngữ cảnh.

Theo bảng xếp hạng của FSI (Cơ quan dịch vụ ngoại giao Mỹ), tiếng Nhật được xếp vào nhóm ngôn ngữ khó nhất đối với người nói tiếng Anh, cần ít nhất 2200 giờ học để thành thạo – gấp gần 3 lần tiếng Tây Ban Nha hay Pháp.

“Cảm giác giống như leo núi Phú Sĩ bằng chân trần – đẹp đấy, nhưng bạn phải thực sự nỗ lực và kiên trì.” – Anh Ngô Quốc An, giáo viên tiếng Nhật 10 năm kinh nghiệm nhận xét.

Ngôn ngữ Nhật - Một ngôn ngữ “đẹp mà khó” — Ngôn ngữ Nhật – Một ngôn ngữ “đẹp mà khó”

Thiếu hụt giáo viên và tài liệu học chuẩn hóa

Tại nhiều nước, đặc biệt là Việt Nam, mặc dù số lượng người học tăng nhanh nhưng hệ thống đào tạo chưa đáp ứng kịp. Tình trạng thiếu giáo viên giỏi, giáo trình chuẩn, và môi trường thực hành thực tế khiến nhiều học viên chán nản, bỏ cuộc giữa chừng.

Bên cạnh đó, áp lực thi năng lực tiếng Nhật (JLPT) với 5 cấp độ, trong đó N1 là cao nhất, khiến người học thường rơi vào tâm lý “học để thi”, thiếu nền tảng ngôn ngữ vững chắc.

Thách thức toàn cầu hóa: Sự trỗi dậy của AI và ngôn ngữ quốc tế

Trong khi công nghệ dịch thuật (AI Translator) phát triển chóng mặt, nhiều người bắt đầu đặt câu hỏi: Có nên đầu tư thời gian học một ngôn ngữ khó như tiếng Nhật không, khi máy móc có thể dịch trong tích tắc?

Mặt khác, tiếng Anh vẫn là ngôn ngữ chính trong khoa học, công nghệ và thương mại quốc tế. Điều này khiến nhiều học sinh, sinh viên chọn tiếng Anh là ưu tiên số một, đẩy tiếng Nhật vào vị trí “ngôn ngữ thứ hai ít phổ biến hơn”.

Cần gì để tiếng Nhật giữ vững vị thế trong thời đại mới?

Cải tiến phương pháp giảng dạy

Việc chuyển đổi từ lối dạy truyền thống sang các phương pháp học tương tác, ứng dụng công nghệ và tạo môi trường thực tế (như trao đổi văn hóa, giao lưu trực tuyến) là yếu tố quan trọng giúp giữ chân người học.

“Khi học sinh được trải nghiệm hội thoại với người Nhật, xem phim phụ đề tiếng Nhật, hoặc tham gia các CLB giao tiếp, kết quả học tập và sự hứng thú đều tăng rõ rệt.” – Thầy Nguyễn Thanh Tùng, giảng viên tiếng Nhật tại một trung tâm ở Đà Nẵng chia sẻ.

Gắn học tiếng Nhật với nhu cầu thực tiễn

Nếu học viên thấy rõ mục tiêu nghề nghiệp khi học tiếng Nhật, họ sẽ có động lực rõ ràng hơn. Cần mở rộng các chương trình hợp tác doanh nghiệp – nhà trường, tạo cơ hội thực tập, tuyển dụng trực tiếp tại các công ty Nhật để biến ngôn ngữ thành công cụ sống, không chỉ là môn học trên giấy.

Vai trò của chính phủ và tổ chức quốc tế

Các chương trình như Học bổng Monbukagakusho (MEXT), giao lưu văn hóa JENESYS, hay các khóa học miễn phí qua Japan Foundation cần được mở rộng để tiếp cận đa dạng người học. Đồng thời, việc chuẩn hóa giáo trình, hỗ trợ giáo viên, và tăng cường trao đổi nhân lực giảng dạy giữa Nhật Bản và các nước khác là điều thiết yếu.

Chọn tiếng Nhật là chọn một hành trình đầy thử thách, nhưng xứng đáng

Trong thế giới phẳng, mỗi ngôn ngữ là một cánh cửa bước vào một nền văn hóa, một thế giới quan. Tiếng Nhật – với tất cả sự đẹp đẽ, sâu sắc và phức tạp của nó – không dành cho những ai muốn đi đường tắt. Nhưng chính vì vậy, nó trở nên đáng giá và được trân trọng.

Học tiếng Nhật không đơn thuần là ghi nhớ chữ Kanji hay vượt qua kỳ thi JLPT. Đó là hành trình khám phá con người, văn hóa, và chính bản thân mình – nơi mà nỗ lực được đáp đền bằng sự trưởng thành và hiểu biết sâu sắc hơn về thế giới.